Langestraat Midden – Hoedenzaak Betje van Dam
Mensenleed, vluchtelingentragiek, hol geschreeuw van “Vol is vol!” en meer van die verwilderde geluiden vanuit een maatschappij vol verwende mensen…. Een naam haakt in mijn bewustzijn: Betje van Dam. (Gedachten bewandelen soms vreemde kronkelwegen…) Een foto van  90 jaar geleden, markant gedeelte van de Langestraat. Nee, het gaat deze keer niet om de “Fortuna”, ook niet om het oudere molenhuis, of het verdwenen pand links van Dinkla.. Rechts, bij de uitzonderlijke elektriciteitspaal staat een wit bepleisterd pand, van Betje van Dam. Betje (in de volksmond ‘Jeuden-Betje’, ook wel ‘Hoeden-Betje’) maakte hoeden, woonde aan de achterkant van de winkel. Oud-Noordhorner Gaaike Schuiringa herinnert zich haar als ‘een klein mensje’, nogal eenzelvig. Niet iemand die intensief deelnam aan het dorpsleven. Gaaike weet nog dat zijn moeder een hoedje liet maken, was wat te nauw. Daar wist Betje van Dam wel raad op. Ze zette het hoedje op een stander, gebruikte een paar schroefjes, rekte de hoed enigszins uit. Klaar was Betje, de hoed paste. Een andere oud-Noordhorner, Jaap Wieringa, 90 inmiddels, heeft schuin tegenover de hoedenwinkel gewoond. Voor hem vergaarde Lodewijk Hoogstra extra informatie, via Winnie van Hasselt: Betje van Dam was de dochter van Abraham van Dam (1835-1917) en Rebekka Israels. Betje is op 10 juli 1868 geboren in Noordhorn. Beroep later: Hoedenmaakster. Betje blijkt op 18 september 1937 te zijn verhuisd van Noordhorn naar Amsterdam. Ze heeft daar eerst aan de Transvaalkade gewoond en ging begin mei 1939 naar de ‘Joodse Invalide’. (Weesperplein). Vandaar is ze weggevoerd en op 13 maart 1943 in Sobibor om het leven gebracht. Ze was toen 74 jaar. Betje had zes broers en zussen die bijna allemaal voor de oorlog overleden, net als moeder Rebekka. Broer Philip overleed in het begin van de oorlogsjaren. Abraham van Dam trouwde opnieuw en kreeg in zijn tweede huwelijk nog drie kinderen. Het oudste overleed voor de komst van de Duitsers, de twee andere zijn net als Betje in Sobibor omgebracht.. Mensonterend gedrag van machthebbers, trawanten, gewone mensen die de andere kant opkeken…. Er wordt gepraat over het plaatsen van ‘Stolpersteine’, van ‘struikelstenen’, ter nagedachtenis. Waarom ook niet een voor Betje van Dam?! Ervaren we ter plaatse: Kijk, een mens! Hoedenmaakster Betje van Dam! In Noordhorn Toén! (JB)

Eerder gepubliceerd op de achterkant van “Noordhorn Nu”, december 2015, 12e jaargang, nummer 11 (Maandelijks orgaan van de Vereniging Dorpsbelangen Noordhorn)

Reageren? JB, 33  9804 RD, tel. 503095, of mailen naar: JanBlaauw@hetnet.nl