Op 10 oktober jongstleden werd ie 90! Oud-Noordhorner Jaap Wieringa, al 55 jaar wonend aan de Julianalaan in Zuidhorn. Gesprek met een gastvrije hoogbejaarde, sinds zijn tiende blind, maar bij de tijd, en met een helderder kijk op ‘vroeger en nu’ dan menige (helder)ziende:

Jaap Wieringa (90) ontvangt me ontspannen in zijn huis aan de Zuidhorner Julianalaan. Ik installeer me op de bank in de huiskamer, Jaap gaat koffie zetten. Hij kent de weg in zijn home, stuurt soms even bij, maar serveert probleemloos twee koppen dampende koffie. Ontspannen pratend belanden we al gauw in de vroegere jaren van Jaaps geboortedorp Noordhorn.
In oktober 1925 kwam Jaap ter wereld, tweede zoon in het gezin van graancommissionair Piet Wieringa aan de Langestraat 39, toen nog ‘B 186’. Broer Jan was er al, later volgde zus Lena. Jaap is niet naar de Nutskleuterschool geweest. Hij was slechtziend door ‘glaucoom’, zag maar met één oog. Moeder Wieringa was voor hem extra zorgzaam. Jaap ging in 1931 naar de Openbare Lagere School aan de Langestraat, later het Paluno-pand. De eerste klas deed ie twee keer, het beperkte gezichtsvermogen eiste zijn tol. Eerst had Jaap juf Van der Veen, later werd dat juf Westerhuis, een dochter van boer Piet. “Die laatste juf heeft me heel goed geholpen!” In 1937 viel vrij abrupt Jaaps gezichtsvermogen weg. “Ik was op school, eind vijfde klas, aan het tekenen. Zag ik alleen het bovenste en onderste gedeelte, het middenstuk was weg…..” Meteen naar het ziekenhuis, naar het toenmalige AZ in Groningen. Het netvlies liet los, Jaap bleef er 16 weken! “De Oogheelkundige Kliniek zat toen in de Ubbo Emmiusstraat…” Na terugkeer uit het ziekenhuis bleef Jaap eerst thuis, “ik zag heel slecht, liep eens tegen een deurpost aan, weer een bloeduitstorting…Spelen deed ik bijvoorbeeld met Marten Japenga, ook in de tuin. Renden we een keer, botste ik tegen de broeikasramen….” Toen werd besloten om Jaap in te schrijven bij het Blindeninstituut in Haren. Na drie jaar ging hij naar het Blindeninstituut in Huizen (N-H) nabij Bussum, een vervolgschool voor oudere kinderen. Een internaat, waar Jaap tot na de geallieerde invasie in juni 1944 verbleef. Jaaps ouders wilden hun zoon liever thuis hebben in Noordhorn. Jaaps vader haalde hem op, in juli, op de tandem! Ze verbleven een nachtje in Amersfoort, gingen daarna in één dag op de tandem terug naar Noordhorn! Jaap is een jaar thuis gebleven en ging in september 1945 terug naar Huizen. Deze tweede periode duurde tot mei 1949. Braille had Jaap al in Haren geleerd, in Huizen ging het vooral om een muziekopleiding, typen en stenograferen. Jaap wist de cursus Nederlandse Handelscorrespondentie tot een goed einde te brengen en haalde ook het Middenstandsdiploma. In mei 1949 ging hij terug naar het noorden, hij werd telefonist bij de Belastingdienst in Groningen. (Zijn directeur in Huizen riep hem bij zich: “Ik heb voor je gesolliciteerd bij de Belastingen… Aangenomen!”) De telefoon moest worden omgebouwd voor blindengebruik, de kosten kwamen voor rekening van de familie Wieringa… Jaap heeft er 38 jaar gewerkt! Hij ging in 1987 ‘met de VUT’, hij vond het toen welletjes op het Belastingkantoor, inclusief het heen- en weer reizen met de trein…. Jaap was al jong aangesloten bij de Nederlandse Blindenbond, afdeling Groningen. Hier ontmoette hij Corrie Waterholt, een ‘Stadjer’. In 1959 zijn Jaap en Corrie getrouwd, in 1960 betrokken ze hun nieuwe woning aan de Zuidhorner Julianalaan, nummer 8. Corrie overleed in november 2009. Een echte ‘muziekvrouw’, ze heeft leiding gegeven aan verschillende koren, maar is vooral bekend geworden door haar kinderkoren in Zuidhorn. Jaap zelf deed met zijn muziekopleiding  niet echt iets meer, hij stopte wel veel energie in de Esperantoclub, vanaf 1949,  “toen ik uit Huizen kwam! Jammer dat er van het Esperanto niet veel meer over is en dat tegenwoordig alles wordt overwoekerd door het Engels…” Noordhorn? Jaap denkt heel positief over zijn kinderjaren in het huis aan de Langestraat en aan zijn lagere schooltijd. Veel indruk maakte de onderduikperiode van oudere broer Jaap, vanaf juli 1943 tot einde oorlog. Jaap wist van de onderduik, zijn zusje Lena niet. Zij ‘logeerde’ in die tijd bij tante Barbara aan de overkant, waar later ook de familie Zuijdijk (evacués uit Goeree Overflakkee) werd ondergebracht. Piet Wieringa, de pa van Jan, Jaap en Leen, was graancommissionair en dat was een druk bestaan. Hij was in die eerste jaren een van de weinige dorpelingen met een auto. “We gingen wel eens met de auto naar familie, of we mochten mee langs de boerderijen!” Moe Wieringa hield Jaap bij de les: “Nee, vond ik niet altijd leuk, ik probeerde het huiswerk ook wel te ontlopen, wilde liever met de andere kinderen spelen… Ik deed gewoon mee met de andere kinderen, verstoppertje, spelletjes op het schoolplein, tollen, hoepelen… Vaak waren we te vinden op de boerderij van Schuiringa. Alleen slootje springen, dat was niks voor mij… Ik ben heel blij dat mijn ouders niet hebben toegegeven aan de directeur van het Blindeninstituut in Haren om mij daar al heel jong naar toe te sturen!” Jaap was soms ook te vinden op de plek waar het Van Starkenborghkanaal werd gegraven en waar de spoorbrug werd gebouwd. “Spelen met kiepkarretjes, ook al mocht het niet… Er zat een soort ijzeroer in de grond, kwam ook in de kleren, je kreeg het er bijna niet meer uit…!” Jaap heeft ook herinneringen aan sommige buren:“Harm Poort heb ik goed gekend, hij had een boekenwinkeltje naast ons. Daar werden ook altijd onze leerboeken voor school besteld. En bakker Kadijk zat aan onze zuidkant.” Bakker De Vries herinnert Jaap zich ook, “die heeft eens een kopie van de lagere school gemaakt, in suiker!” Betje van Dam? Nee, haar herinnert Jaap zich niet zo duidelijk. Wel de brand in 1935 bij Garage Oosterhuis, ten tijde van de Meikermis…“En de oude pomp bij de kerk aan de Achterweg, dat was voor ons mooi speelgoed! Deden we de handen om de mond van de pomp zodat het water omhoog spoot… Kregen we koster Piet Noord achter ons aan! Hij heeft me nog eens onder de pomp gehouden als straf. Deed Oldenburger, die ernaast woonde, zijn beklag bij mijn ouders over Piet Noord, maar mijn ouders vonden dat ik het er zelf naar gemaakt had…”
Noordhorn, “dat waren gelukkige jaren!” (JB)

Schoolopvoering bij Leujes in de Langestraat, plm. 1935. Het stuk heette “De Dromelaar”. Jaap is de tweede kabouter vanaf links.

Een klassefoto voor het winkeltje van R. de Vries (“Botter de Vries”) in het oude meestershuis, later o.a. postagentschap en Galerie Mebius. Jaap staat in de middelste rij, vierde van rechts, opzij kijkend. Zijn broer Jan staat in de bovenste rij, tweede van rechts. Schooljaar 1934/1935?

Foto op de plek bij de kerk en toren, die als ‘jongensplein’ dienst deed… Links vooraan, liggend, Jaap Wieringa. Ook plm. 1935/1936.

Eerder gepubliceerd in “Noordhorn Nu”, februari 2016, 13e jaargang nummer 2. Maandelijks orgaan van de Vereniging Dorpsbelangen Noordhorn.