Frits Kooi (75): “Een handvol meelkoekjes voor een zak spijkers!”

Hij is voor menig Noordhorner nog steeds het gezicht van het gelijknamige bouwbedrijf, Frits Kooi (75), hoewel de leiding al geruime tijd geleden overging in handen van zijn zoons Reint, Freek en Martin. Frits Kooi is dan weliswaar geen eerstverantwoordelijke meer, op de achtergrond koestert hij zijn rol als vraagbaak, als ervaringsdeskundige, als bedrijfsbetrokkene. “Nee, we hebben gelukkig nooit grote ongelukken gehad, daar zijn we blij om en dankbaar voor! Genieten? Ja, dat doen we, vooral van de kleinkinderen, en van reizen!” Portret van een beminnelijk mens, wars van bombarie.

Frits Kooi (officieel: Frederik) is geboren in oktober 1937. Hij woont nog steeds in zijn geboortehuis, Rijksstraatweg 12, destijds Friesestraatweg. De dubbele woning is door Frits’ vader Reint gebouwd in 1936. Toen kwam aannemerszoon Reint vanuit Rodeschool  naar Noordhorn en legde hier de grondslag voor het vermaarde familiebedrijf. De firma Kooi (er zijn er meerdere in de provincie Groningen) was vanouds vooral actief in de boerderijenbouw. Nieuwbouw, maar ook verbouw, aanpassingen aan een veranderende tijd. Een van de eerste Kooi-klussen in Zuidhorn was de bouw van het slachthuis op de hoek van de Westergast en het Van Starkenborghkanaal Zuid. (Nu de plek van de “Tanderij”). In Noordhorn werd in die beginfase het huis van Chris van der Kloet gebouwd op de grens van Moeshorn en Hamsterpad. Boerderijenwerk is er tegenwoordig niet veel meer voor bouwbedrijf Kooi, nieuw- en verbouw blijven twee belangrijke ‘poten’ van de onderneming. En tegenwoordig is er meer projectontwikkeling, zoals de huizen aan de Meidoornstraat, de combinatie in Grijpskerk van winkels en appartementen en de komende uitvoering van het Hekkemaproject op de kop van de Boslaan in Zuidhorn.

Op de achtergrond het dubbele Kooi-huis, door (groot)vader Reint gebouwd in 1936. Rechts geboorte- en woonhuis Frits Kooi.

Terug naar de jonge Frits die niet naar de kleuterschool ging (“Er was toen nog geen kleuterschool van christelijke signatuur”) en zodoende in de laatste oorlogsjaren (april/mei ’44) voor het eerst naar school ging, de School met de Bijbel aan De Gast, met als hoofd der school meester Slings en bekende leerkrachten als juf Bakker, juf Beintema, meester Hijszeler… Schoolherinneringen? “Nou, ik weet nog wel dat we elke week een sinaasappel kregen… We speelden op “de nieuwe weg”. Dreigende bombardementen? Plat op ‘de weg’ gaan liggen, instructie van de leerkracht!” (De ondergrond van de nieuwe straatweg, nu N355, lag er in die jaren al wel, maar de afronding was uitgesteld, gebeurde pas na de bezettingsperiode; JB)  Herinneringen aan die bezettingstijd?  Frits aarzelt. “Ik weet nog wel dat ik voor mijn vader eens een ‘puut met spiekers’ naar de Duitse post in de consistorie van de Gereformeerde Kerk aan de zuidzijde van de brug moest brengen. Dan kreeg ik een handvol meelkoekjes, was ik de koning te rijk!”  Gymnastiek? “Dat deden we in een zaal van wat nu Balk is. Nee, schoolzwemmen hadden we toen niet. Voetballen deed ik ook, bij C.S.Z., op het veld waar nu de Touwslagersbaan is.” Volgens Frits Kooi lag het voetbalveld destijds waar nu de (ex-)bejaardenwoninkjes staan, ongeveer. “Later speelden we op het veld in Zuidhorn aan de Geert Waldastraat!” Spelen op het schoolplein? “Ja, we deden wel vaak “oversteekjen”. In het midden de vanger, alle anderen achter de lijnen. Dan moest je naar de overkant, de vanger moest dan iemand proberen te pakken, op de grond krijgen, dan was die af, moest ie helpen vangen…” Vaak ging Frits echter met klasgenoot Siep de Boer mee naar de boerderij aan het kanaal, helpen met melken, of mest rijden, “echt boerenwerk”. Nee, echt ingeschakeld in het bouwbedrijf werd hij toen nog niet. Dat veranderde toen hij na de School met de Bijbel naar de Ambachtsschool ging in Leek, altijd op de fiets.  Drie jaar lang, en ook altijd ‘timmeren’ op het rooster, “elke dag wel een timmeronderdeel!”. Vanaf dat moment schakelde vader Reint zoonlief ook meer in het eigen bedrijf in. “Kattekwaad? Och, we moesten op school na de les bij toerbeurt het lokaal aanvegen. Dan moesten we eerst even sproeien. Destijds stond er zo’n echt forse kachel in het lokaal, was het leuk om die ook even te besproeien…. Mijn leraar Buwalda vloog me zo’n beetje aan van kwaadheid… We gingen trouwens ook wel zwemmen in het Leekstermeer! Ik had al vroeg zwemmen geleerd, het zwembad lag immers bijna naast de deur! Of de Ambachtsschool een grote school was? Nee, de oude school aan de Tolberterstraat had drie klassen van gemiddeld 25 leerlingen, denk ik. Toen ging de trein nog door de Tolberterstraat. Moest je altijd oppassen met je fietswiel, anders ging je zo onderuit!”

Na de ambachtsschool kwam Frits thuis in het bedrijf, een niet onbelangrijke leertijd. “En wachttijd, tot ik in dienst moest…” In deze jaren volgde hij in Zuidhorn op de zolder van de school aan de Frankrijkerlaan een driejarige tekencursus. Op 18-jarige leeftijd ging Frits in dienst, zijn eerste opkomst was in Amersfoort, “de recrutenopleiding, de eerste drie maanden”. Daarna ‘lag’ hij nog in Eefde en Ermelo. Na 12 maanden “geneeskundige troepen” (hij had zich opgegeven voor de genie, “maar in dienst leek het wel of daarmee geen rekening werd gehouden…”) kon hij eruit, werd hij buitengewoon dienstplichtig. Wat hij deed in dienst?  Administratief werk, o.a. ambulanceritten inroosteren, rijopdrachten uitschrijven, ook wel chauffeurswerk. “Onder dienst heb ik mijn rijbewijs gehaald!”

Na de diensttijd kwam Frits ‘echt’ in dienst van bouwbedrijf Kooi. Hij ging “met de jongens mee”, “daarvan leerde je het echte werk”. Ook volgde hij een aannemerscursus in de Folkingestraat in Groningen. Elke week op zaterdagmiddag van 2 tot 5 en één doordeweekse avond, drie jaar lang. Frits had verkering vanaf ’56, vlak voor hij in dienst ging. Verkering met Grietje Reitsema, van de kruidenier in Kommerzijl. Ze trouwen in 1961, zij gaan in Frits zijn geboortehuis wonen. Vader en moeder Kooi verhuizen naar de zuidkant van het pand. Grietje, zelf afkomstig uit een gezin met louter dochters (ze laat me prachtige oude foto’s uit Kommerzijl zien, afgedrukt in een nieuw boek dat de historische werkgroep met o.a. Binnert Helder in Grijpskerk heeft uitgegeven), baart vijf gezonde zonen! Reint, Free(r)k, Gerhard, Martin en Marco. Vader Frits was thuis ook aan jongens gewend, hij groeide op met broers Mark en Barteld. Mark koos uiteindelijk voor een loopbaan in het midden van het land, via een cursus management kwam hij bij Gaastra in Zeist terecht. Barteld en Frits namen het bouwbedrijf van vader Reint Kooi in het begin van de jaren zeventig. Zo’n twintig jaar later werd het bedrijf opgesplitst. “Dat had te maken met de leeftijd van onze jongens. Barteld en ik gingen beiden verder met een verzelfstandigd deel van het oude familiebedrijf. Dat van Barteld is nu Hoekstra; uiteindelijk hebben Reint, Freek en Martin het bedrijf F.Kooi van mij overgenomen. Gerhard werkt bij de Gasunie, Marco heeft bouwverwante taken bij een woningstichting in Groningen.” De leiding heeft vader Frits dus niet meer, maar hij is nog wel steeds ‘meedenker, meeprater en medewerker…’ “Nee, ik hoef niet meer achter klanten aan, of achter geld… Geen offertes meer te maken….”

Grietje Reitsma, 3e van links. Foto uit 1956, het jaar waarin Grietje verkering kreeg met Frits Kooi.

Bouwwerken in de buurt uit de Frits-Kooi-periode?  Frits Kooi is niet zo scheutig met een royale opsomming. “Denk maar aan een uitbreiding van ‘Het Zonnehuis’, verbouw van “Het Kruidvat”, het dubbele huis aan de Geert Waldastraat onder architectuur van Mars…. De boerderij aan de Noorderweg waar Den Besten woont… De aanbouw van de serre bij dokter Meinderts, dat vond ik echt wel iets speciaals! Timmermanseer!”
Kwam de vrijetijdsbesteding niet in het gedrang? “We zijn op gezette tijden altijd wel met vakantie gegaan, op wintersport bijvoorbeeld. Skiën en schaatsen, geweldig! Schaatsen leerde ik al jong hier op de Tocht, vlakbij! Later ging je echte tochten rijden zoals die om de Leekster Tak, de Oldambtrit, tochten over het Leekstermeer… We zijn veel in Noorwegen geweest, in Ierland, Schotland… Niks te klagen! We zijn nu ook net terug van de wintersport!” Oppassen op de kleinkinderen, dat doen Frits en zijn vrouw ook. “Daar genieten we ook van!” En het voetballen? (Zelf herinner ik mij Frits Kooi als een stevige steunpilaar van het gezelligheidsteam van de zaterdag…) “Ja, meer dan 25 jaar, met onderbrekingen. Nee, een topper was ik niet, maar ik vond het altijd gezellig met jongens als Jan Tempel, Gerrit Jan van der Horn, Willy Helmus, broer Barteld (tot die zijn been kapot werd geschopt…), Tinus Top…. Ja, Willem Nuus ook, een ‘aparte’… Die moest je wel eens vasthouden om erger te voorkomen, gauw aangebrand…. Trainen? Nou nee, niet vaak… Moest je steeds het veld in het rond, niks voor mij…” Frits lacht.  Langs zijn neus weg vermeldt hij ook nog 25 jaar penningmeester van de Aannemersbond Noordenveld-Westerkwartier te zijn geweest, en 25 jaar in het bestuur van de Noordhorner Onderlinge (Brandverzekering), een voorloper van Univé, met politieman Tinus van der Molen als voorganger. Voor Frits niet direct iets om mee te koop te lopen, “je deed dat gewoon”. Hij benadrukt nog eens blij te zijn dat er nooit ernstige ongelukken hebben plaatsgevonden, noch in het bedrijf, noch in het gezin. “Natuurlijk zat het wel eens tegen, nou, dan probeer je er weer het beste van te maken!” (JB)

Eerder in beknoptere vorm gepubliceerd in “Noordhorn Nu” februari 2013, 10e jaargang, nummer 2 (maandelijks orgaan van de handelsvereniging “Fortuna” en de Vereniging Dorpsbelangen Noordhorn)