Derk Jan van den Bos, thuis in het karakteristieke molenhuis, aan de vooravond van zijn aftreden als Dorpsbelangenvoorzitter

De ontvangst in het karakteristieke molenhuis is hartelijk. Echtgenote Tineke maakt in de woonkeuken een zitplaats vrij, een kop thee is gauw gezet, een tabakspijp snel gestopt. Derk Jan van den Bos ondergaat de korte fotosessie goedmoedig gelaten, weet daarna zonder mankeren biografische gegevens op te lepelen en informatie over bijna twee decennia voorzitterschap van de Vereniging Dorpsbelangen Noordhorn te verschaffen. Op zijn, en mijn gemak, alle tijd. Portret van een oud-Rijkswaterstaatman, ex-VVD-politicus, maar vooral 18 jaar lang aanspreekpunt van een sterke dorpsvereniging:

Derk Jan van den Bos is in juli 1942 geboren in het Overijsselse Hengelo, “de in oorlogstijd meest gebombardeerde stad van Nederland”. Zijn moeder is een Groningse (grootvader een Uithuizer boerenzoon), zijn vader komt uit Indië. In de laatste oorlogsjaren verblijft de jonge Derk Jan vaak bij zijn grootouders in Haren (Gr.) Na de lagere en middelbare school in het oosten van het land gaat Derk Jan natuurkunde studeren in Leiden. Bul op zak, werk aan de winkel, bij Rijkswaterstaat. Eerst een job in de automatisering, daarna bij de milieutak, afdeling ‘Noordzee’. Later krijgt hij een plek in de hoofddirectie, mag verantwoord geld gaan verdelen. De laatste waterstaatklus brengt hem naar Groningen, waar hij “Hoofd wegen” wordt, in de tijd van de aanleg van de A7 naar Nieuweschans. Bij de fusie van de districten Groningen, Friesland en Drenthe kan Derk Jan kiezen: Of terug naar de Randstad (waar hij in Reeuwijk raadslid en wethouder namens de VVD is geweest), of vervroegd, met een gunstige regeling, met pensioen. Na thuisoverleg wordt tot het laatste besloten, Noordhorn blijft de woonstee van Derk Jan en Tineke (van Oostveen, met wie hij 1967 trouwde), beide zoons zijn de deur al uit, wonen met hun gezinnen in Utrecht en Tilburg. Vier kleinkinderen hebben Derk Jan en Tineke, onder wie een “echte stamhouder” (en besmuikt trots kijkt opa DJ naar kleinzoon DJ, fraai geportretteerd aan de wand hangend). Door zijn ervaring met het politieke handwerk in de Randstad komt Derk Jan in Zuidhorn al gauw in beeld bij de plaatselijke VVD. Eerst meedraaiend als lid van de steunfractie, in 1998 op de groslijst in de buurt van een verkiesbare plaats. Door het overlijden van Arend Kok komt hij tussentijds in de gemeenteraad, doet het raadswerk van 1999 tot 2006. De vernieuwingsdrang binnen de plaatselijke VVD-afdeling betekent het einde van zijn actieve politieke loopbaan. Hij stopt met het raadswerk, geeft de pijp aan Maarten. Het is als “een last die van je schouders valt”. Woonplaats Noordhorn? Rijkswaterstaat roept op een zeker moment: “Wil jij niet naar Groningen?” Er is daar een soort ‘verkassingsbeleid’, om de vier jaar herplaatsingen. Eerst overleg thuis, “Ja!” gezegd. “Leuk! We zijn gaan kijken, eerst op ‘het zand’, in Haren.” Daar blijken huizen in vele gevallen minstens een ton duurder dan elders. Vanuit de familiekring volgt de tip: “Ga eens in Zuidhorn kijken…” “Dan beland je ook in Noordhorn, staan we ineens voor dit molenhuis, “op slag verliefd”. Karakteristiek huis, boeiende straat, en een heuse molen in je achtertuin! “We woonden in het westen in een nieuwbouwwijk, heel anders! En we wilden graag in een dorp wonen! Nee, niet alleen maar plussen, dit huis. Er is nog heel wat aan ‘gerestaureerd’…. Denk maar aan de huiskamervloer die eruit moest, vanwege zwamvorming. De veranderingen in de woonkeuken, maar steeds: “De oudheid eer bewijzen!” De schouw is bijvoorbeeld opnieuw gemarmerd, de bedstee kwam terug…..”

De vangnetten van Dorpsbelangen: “Nou, op zekere dag staan Jaap Tempel (toenmalig voorzitter) en Marieke Bellinga (bestuurslid) op de stoep, vallen met de deur in huis. Verzoek: “Wil je bij ons in het bestuur komen?” Ik heb toen eerst een jaar meegelopen, ben daarna (in 1994) tot voorzitter gekozen. Een belangrijke reden om “ja” te zeggen? We kwamen hier naar toe zonder kinderen, die waren de deur uit. Dan is het goed om andere wegen te bewandelen om aansluiting te vinden bij de mensen in je dorp.” (Intussen is tijdens ons gesprek Harko Bijma al langs geweest, voor het oud papier en een kop koffie, over aansluiting gesproken…) “Tineke en ik hebben ook samen in het Comité Open Monumentenzorg gezeten, dat doet Tineke nu nog. Zij is ook bezig geweest met de molen, molenaar geworden.” Eerste opvallende Dorpsbelangenactiviteiten? De toneelavonden in De Gouden Leeuw, met optredens van Lucas (toen nog zonder Gea) uit Winschoten. De Zeskamp natuurlijk, de Sint-Maartenhappening, de discussie met ‘Zuidhorn’ over de intocht van Sinterklaas (die resulteert in het organiseren van een eigen intocht). De braderie niet te vergeten, die toen door Marieke Bellinga werd geregeld. Kenmerkende veranderingen in het Dorpsbelangenbestaan, de Sinterklaasintocht daargelaten? Derk Jan trekt even aan zijn pijp voor hij verder gaat. “Denk maar aan de oude Dörpsstee bij het sportveld! Eerst zonder beheerder, moest je als bestuur alles zelf beheren. Kom je aan andere dingen niet toe! Toen kwam de eerste beheerder, Jacob Visser, deed goed werk, vertrok na enkele jaren. Opgevolgd door Dio Prins, het begin van een langdurende, stabiele situatie met gestadig veranderingen. De komst van het Paasvuur bijvoorbeeld, in eerste instantie bedoeld om al het snoeihout rond het Dorpsbelangenterrein kwijt te raken. Buurman De Boer (Langestraat Noord) kwam met de suggestie: “Waarom geen Paasvuur?” Teleurstellend, maar ook onontkoombaar is het beëindigen van de relatie met “De Gouden Leeuw”. Uit elkaar gegroeid, te verschillende belangen. “Met de beperking van het aantal repetities en de vroegere uitvoering konden wij niet uit de voeten. Een lustrumuitvoering in een grote tent werd een zodanig succes dat meteen werd geopperd: Waarom doen we het niet altijd zo???” Het gevolg was dat er vanaf dat moment jaarlijks een feestweek werd georganiseerd, inclusief de toneeluitvoering. De toneelgroep moest wel werken onder moeilijker omstandigheden. Vandaar dat nu in de nieuwe Dörpsstee, met de grote zaal, is gekozen voor een toneeluitvoering, eerder in het seizoen, los van de feestweek.

Die nieuwe Dörpsstee is dan ook de meest kenmerkende verandering in Derk Jan zijn periode als Dorpsbelangenvoorzitter. Hij memoreert de lange ontstaansduur, de acties na het lustrumfeest om aan geld te komen, het bestek van Henk Boswijk, de te duur uitgevallen aanbesteding, de COA-loods die zou worden aangekocht…. Dat laatste gaat de gemeente te ver, die zegt: “Ga maar kijken in de Willem Lodewijkschool, die komt leeg te staan….” Lijkt het nog weer niet door te gaan, heeft de gemeente ineens een andere bestemming voor het gebouw. Weer een gesprek aangevraagd: Hom of kuit…. De COA-loods komt weer in beeld. Zegt de kersverse wethouder Jan Oomkes: “Kom toch nog maar eens kijken naar de Willem Lodewijkschool… “ “Ik viel haast van mijn stoel van verbazing…” Nu draait het nieuwe dorpshuis goed, mede dankzij het contract met de kinderopvang, een stevige financiële basis. Lovend is Derk Jan over de activiteitencommissie van Dorpsbelangen, sowieso over het werken met commissies, belangrijke schakels tussen bestuur en leden. De activiteitencommissie maakt haar naam zeker waar, soms coördinerend, soms zelf organiserend. Denk maar aan het schaatsen, aan de kindermiddagen, de Creatieve beurs, de kleine comités die zich inspannen voor de braderie, de feestweek, Sint Maarten… “Dit loopt als een soepel gebeuren!” Derk Jan benadrukt dat het in een club als Dorpsbelangen altijd de kunst is evenwicht te vinden tussen denkers en doeners. “Zet ze bij elkaar en laat ieder in zijn eigen waarde. Mensen die het liefst “met hun poten in de modder staan”, maar ook mensen die verslagen schrijven, vergunningen aanvragen etc.” Hij is over de huidige situatie best content, “we hebben een sterk bestuur!” Waarom stopt hij nu als voorzitter? “Nou, ik stond voor de beslissing om me opnieuw voor een periode van 3 jaar beschikbaar te stellen. Zelf vond ik het moment wel gekomen om afscheid te nemen, nu is er ook uitstekende vervanging beschikbaar vanuit een jongere generatie”. Derk Jan maakt er verder geen woorden aan vuil, hij blijft nuchter formuleren. Benadrukt nog eens dat Dorpsbelangen drie poten heeft:
1. De taak volksvermaak te organiseren
2. De taak de belangen van de leden te behartigen
3. De taak het dorpshuis, ijsbaan etc. te beheren.
In dit verband, denk aan punt 2, noemt hij het overleg over de verlegging van de Friesestraatweg allerminst vreugdevol.
“De ontstane situatie waarin gekozen moest worden voor een oplossing die altijd een deel van de Noordhorners tegen de haren in zou strijken, was heel frustrerend. Dorpsbelangen kon daarin geen duidelijk standpunt uitdragen, het zou een vorm van zelfmoord zijn geweest. Van veel invloed is geweest dat de in eerste instantie getekende rondweg bezwaren van diverse agrariërs opleverde en dat Zuidhorn niet naar het zuiden, maar naar het oosten ging uitbreiden. Vaststaand feit bleef dat de brugverbinding moest worden gemoderniseerd en dat Noordhorn zich uitsprak voor een beperkte groei van het eigen dorp.” Aanvankelijk is er een alternatief op tafel gelegd met een nieuwe weg langs de westkant van Zuidhorn, door de Ga. Het dorp Noordhorn zou daarbij worden ontzien. Dit alternatief blijkt niet levensvatbaar; er komen vervolgens allerlei varianten waarin Noordhorn telkens op de een of andere manier de pineut is. “Daarom konden we als Vereniging geen duidelijk standpunt innemen! We hebben ons als bestuur steeds ingespannen voor een “minimalisering van de ellende”, dat doen we nog! Het vervelende is dat verdere ontwikkelingen jarenlang worden bevroren, ze komen stil te liggen.” Derk Jan van de Bos noemt het opereren van Gedeputeerde Staten uitermate ongelukkig. “Steeds weer standpuntwijzigingen, telkens nieuwe actiegroepen: “Behoud het Rietdal”, “Verenigd Noordhorn”, “Vrienden van Noordhorn”…. Voor de actiegroepen is er een werkgroep actief geweest, “De Brug. Heel constructief, steeds aangevend wat hinderverminderende maatregelen zouden kunnen inhouden.” (De naam van Jan Oostenbrug valt, iemand die tot op het laatst bezig was met het aandragen van creatieve oplossingen.) De heisa rond de te realiseren verlegging van de N355 betekent een zekere scheuring in het dorp. Voor “Dorpsbelangen” bovendien ledenverlies, al lijken de scherpe kantjes er langzamerhand af te gaan. Een illustratie van het laatste? Het werkbezoek van de burgemeester op 6 februari jongstleden waarbij voor- en tegenstanders aanwezig zijn, “on speaking terms”.

De inmiddels ex-Dorpsbelangenvoorzitter kan weer lachen, de diepe wond, geslagen door de wegverleggingsdiscussie, lijkt heel langzaamaan te helen...

De achttien voorzittersjaren heeft Derk Jan van den Bos verschillend beleefd. “Soms was er sprake van persoonlijke dingen, die vaak te maken hadden met karakterverschillen. Perioden met veel waardering werden afgewisseld met momenten waarop mensen tegen elkaar in het harnas werden gejaagd. Dan slonk de samenwerkingsbereidheid zienderogen.” Noordhorn vindt Derk Jan een boeiende gemeenschap. Hij roemt de bereidheid de handen uit de mouwen te steken. “Hier kwamen en komen vele activiteiten van de grond! Ook elders in de gemeente, vooral in Zuidhorn, wordt vaak gezegd: “Jullie doen wel verrekte veel!” Negatief vindt Derk Jan tot nu toe de opvang van de jeugd, de leeftijdsgroep van 13 tot 20, ruim genomen. “We hebben bijvoorbeeld een tijdlang disco’s georganiseerd met behulp van stagiaires, maar na de komst van het AVALONgebouw in Zuidhorn is daar de klad in gekomen. De subsidiestroom ging eenzijdig naar AVALON.” Momenteel is er een hanggroep in het dorp die nogal wat ergernis oproept, o.a. door vervelend gedrag bij de hertenkamp. “We zijn wel in gesprek met die jongeren. Wellicht dat er toch ‘iets’ bij het dorpshuis kan worden geplaatst, “waar die jongeren hun ding kunnen doen”. Van de Bos is positief over de samenwerking met het gemeentebestuur, “al is het vaak sterk afhankelijk van de ambtenaar met wie je hebt te maken.” De aftredende voorzitter vindt wel dat het allemaal erg bureaucratisch wordt. Hij heeft de indruk dat burgemeester Swart werk maakt van verbeteringen. Motto: “Je kunt problemen beter oplossen met een kop koffie dan met een brief.” Van de Bos is lovend over handelsvereniging “Fortuna”. “Kijk maar naar de ontwikkeling van de feestweek: Van kneuterig naar eigentijds!” Ook het verenigingsleven in een kleiner dorp als Noordhorn is waardevol. “Denk aan het aloude “Concordia”, de schietclub, de damclub, de sportclub, de organisatie van de wielerronde. En ook de hengelsportvereniging die nog steeds de naam “Noordhorn” draagt en elk jaar een wedstrijd voor kinderen organiseert.” Zorgen zijn er ook, met name bij het onderwijs. “Voor het dorp zou een samengaan van beide basisscholen het beste zijn.” En de toekomst? Uitvoering van het actieplan! “We nemen steeds een paar punten bij de kop. Natuurlijk, niet alles is realiseerbaar. ‘Een terras in het dorp?’ Dat is moeilijk van de grond te krijgen. Maar in het actieplan staan genoeg punten die wel realistisch zijn.” De dorpsontwikkeling? Daarover is de scheidend voorzitter minder optimistisch. “Misschien dat er de komende jaren nog iets terecht komt van verbeteringen in Langestraat en Nieuwstraat. Financieel liggen die zaken heel moeilijk, het kan wel een poos duren.” De toon wordt toch iets somberder. “Laten we toch de sportvereniging in leven houden!” Het Kostuummuseum? De ziekte van eigenaar Sytze Pilat maakt de toekomst onzeker, het is bepaald niet gemakkelijk opvolgers te vinden die dezelfde ‘bezetenheid’ aan de dag leggen!” De ruil van het sportveld met het terrein aan de oostkant van de nieuwe Dörpsstee is nog niet rond. Die ruil stagneert vanwege ‘de paardenbak van Akkerman’. (Akkerman is oud-wethouder van Zuidhorn, zijn dochter heeft de paardenbak in gebruik) Een ijsbaan achter de Dörpsstee? Niet van dezelfde grootte…. (Maar gelukkig kan de huidige ijsbaan nog enkele seizoenen worden gebruikt). “Onze wens is om achter de Dörpsstee een echt evenemententerrein te realiseren. Waar je sportwedstrijden kunt houden, een Zeskamp, een tent kunt plaatsen, etc.” Van den Bos heeft geen enkele moeite met het feit dat voor het eerst in haar geschiedenis de Vereniging Dorpsbelangen een vrouw aan het roer krijgt. “Een goede ontwikkeling!” In de verlenging komt de “Werkgroep Noordhorns Verleden” ter sprake. De voorzitter vertelt dat er is afgesproken dat deze werkgroep verder gaat als een gezamenlijke activiteit van Dorpsbelangen en Historische Kring. Diezelfde Historische Kring gaat per seizoen minimaal één lezing organiseren in de Dörpsstee. Ook de ontwikkeling van “Noordhorn Nu” brengt de voorzitter te berde. “Een volwaardig orgaan”, aldus Derk Jan van den Bos, “gegroeid van nauwelijks 1 Aviertje naar een maandelijkse uitgave van acht bladzijden, veel gelezen en geroemd!” Slotsom: “Een vereniging als Dorpsbelangen kan alleen maar bestaan dankzij vele vrijwilligers die er ontzettend veel tijd en energie in steken!” (JB)

Eerder in beknopte vorm gepubliceerd in “Noordhorn Nu”, maandelijks orgaan van de handelsvereniging “Fortuna” en de Vereniging Dorpsbelangen Noordhorn. Negende jaargang nummer 3, maart 2012.