Zal ik wel? Zal ik niet? Nee, geen knopen tellen, maar enig aarzelen was er wel, bang voor een gortdroog avondje over belastingtabellen en verdwenen sarrieshutten… Tóch gegaan en ik heb er geen spijt van. De belangstelling in de Dörpsstee was op woensdagavond 28 april niet overdadig en dan is het plezierig dat jij een van de weinigen bent….. (Ja, ik weet het, een nogal ongerijmd argument).
Zo’n vijfentwintig cultuurliefhebbers gaven blijk van hun interesse, in de nieuwe zaal van het dorpshuis aan de Noorderweg. Oók geïnteresseerden van ‘aander kaant brug’ onder wie oud-Noordhorners Gaaike Schuiringa met echtgenote én Jaap Wieringa, lovenswaardig! Woordvoerder namens de organisatie was vrijwillig molenaar Drewe Schouten die allen hartelijk welkom heette, in ’t bijzonder zijn collega uit Uithuizen van “De Liefde”, Bob Poppen. Drewe gaf aan dat het niet altijd gemakkelijk is een onderwerp voor deze tweejaarlijkse avond te vinden dat met “molens” te maken heeft… (Nou, voor mij hoeft dat ook niet. De erfenis van ’t Plaatselijk Nut laat echt wel mogelijkheden open voor een bredere onderwerpskeuze!). En passant gaf Drewe Schouten ook aan dat onlangs de gerestaureerde “Fortuin” is opgeleverd.  Hij is nu weer een volwaardige koren- en pelmolen!
Dan komt Bob Poppen aan het woord, geïllustreerd via een power-point-presentatie: “Een reis door de tijd”. Boeiende beelden en begrippen: Malen met de hand, via kweerns of handmolens, door middel van tredmolens met het optreden van ‘raddraaiers‘, rosmolens, hondentredmolens, getijmolens….. (Even dreig ik zelf mee te malen, het gevaar wordt afgewend…)
De eerste windmolenvermelding stamt uit het jaar 1183! Standerdmolens, waarbij de molenkast rust op een stevige boomstam (voorbeelden in Bourtange en Ter Haar). Tja, en dan gaat het economisch interessant worden en wil de overheid vanaf plm. 1600 ook een graantje meepikken… De belastingheffing begint in deze provincie in 1594 (het jaar van de ‘Reductie’: Ommelanden en Stad samen aan de kant van Prins Maurits en Willem Lodewijk) en dan komen vanaf 1628 de ‘cerches’ (opzichters) in beeld en moesten ze ook een ‘logement’ hebben: een sarrieshut! In de provincie Groningen zijn niet minder dan 102 sarrieshutten geteld, o.a. in Noord- en Zuidhorn! In Leermens staat nog de enige sarrieshut die en van buiten en van binnen authentiek is gebleven. (Maar wáár in Noordhorn heeft die sarrieshut gestaan? Die vraag blijft deze avond onbeantwoord…) Voor alle duidelijkheid: Alleen bij korenmolens was er sprake van belastingheffing, niét bij pelmolens! Dus….
In de Franse tijd verdween de functie van ‘sarries’, na de Franse tijd was er nog wel belastingheffing, maar heten de nieuwe ambtenaren: commiezen! In 1855 werd op voorstel van de liberale staatsman Thorbecke de verbureaucratiseerde maalwereld verlost van de belastingheffing.
Oud-vrijwillig-molenaar Jan Wecke voegde nog enige krenten aan de molenpap toe en entameerde zelfs het begin van een discussie over het gebruik van de specifieke Ommelander vlag (nee, niet met pompebledden, maar met hartjes die de diverse kerspels symboliseren). In 1572 hadden de Groninger Ommelanden al hun eigen vlag, Friesland volgde met het SC Heerenveendundoek pas in de 19e eeuw…. In Uithuizen wordt deze vlag regelmatig gehesen op “De Liefde”, Wecke wil dat ook graag op ‘De Fortuin’. Echter, Drewe Schouten bleek terughoudend….
Tot slot stelde de nieuwe wethouder Bert Nederveen (die overigens geen molens in zijn portefeuille heeft…) zich voor en verontschuldigde zijn collega die élders verplichtingen had. Bob Poppen wees nog even op het door hem geschreven molenboek (te koop!), Drewe Schouten sloot af met een welgemeend: ‘Wel thuis!’

Waar stond destijds bij deze Noordhorner korenmolen de sarrieshut? Foto met bijschrift uit het FOTOBOEK, in 1973 uitgegeven door de Coöp. Raiffeisenbank Zuidhorn

'De Fortuin' met molenhuis - Vroegere molens die hier stonden, waren pelmolens, op pellen werd geen belasting geheven. Of...?

De prachtig gerestaureerde sarrieshut bij de molen 'De Liefde' in Uithuizen. De enige combinatie molen-sarrieshut die nog bestaat in deze provincie!

De Vlag van de Ommelanden, met hartjes die de kerspels voorstellen. Deze vlag is veel ouder dan de Friese vlag, met de pompebledden....