Betreft CULTURELE AVOND op 28 april in het dorpshuis

Dorpshuis 'de Dörpsstee' in september 2009, inmiddels is de voorkant ingrijpend opgeknapt.

Graag geef ik het volgende, uitvoerige bericht over de CULTURELE AVOND op 28 april aanstaande aan U door. Wie weet stimuleert deze (voor)kennis het bezoek aangenoemde avond! (Met dank aan Derk-Jan van de Bos).

UITNODIGING

 Op woensdag 28 april a.s. organiseren Dorpsbelangen en de Molencommissie in Noordhorn alweer de 12e   culturele avond. Zoals gebruikelijk vindt deze avond plaats in de Dörpsstee, inmiddels Noorderweg 61c, in Noordhorn. De avond begint om 20.00 uur en de toegang is gratis. Het onderwerp is dit jaar:
De belasting op het gemaal in Stad en Ommelanden
en wordt ingeleid door dhr. B.Poppens.
De afgelopen jaren trokken deze avonden meestal een publiek van meer dan 50 mensen. Soms bood de Dörpsstee  maar amper genoeg ruimte, maar dat zal in het nieuwe gebouw geen probleem meer zijn.
Vroeger organiseerde Het Plaatselijk Nut Noordhorn elk jaar zo’n culturele avond. Het Nut in Noordhorn is ongeveer 22 jaar geleden echter opgeheven. De Molencommissie en Dorpsbelangen hebben samen deze traditie weer opgepakt.
Het onderwerp van de lezing wordt hieronder kort samengevat.

De bakker, de mulder, de sarrie . . . ’t is aalmoal ain pakkelarrie.

Dit Groninger gezegde zegt duidelijk hoe men het gedrag van de twee handwerkslieden en de ambtenaar beoordeelde. Gedurende enige eeuwen bestond er een duidelijke relatie tussen deze drie hoofdrolspelers en daarover is dan ook het een en ander te vertellen.
Het heeft allemaal te maken met de belasting op het gemaal, oftewel het recht dat geheven werd op het bij de molenaar ter vermaling aangevoerde graan. Maar tegen belasting betalen bestond vroeger ook al veel weerstand en dus werd er volop gesjoemeld tot onvrede van de overheid. Die reageerde daarop met het aanstellen van speciale ambtenaren, de cherchers, in Groningen sarries genoemd, die bij de molens toezicht moesten houden. Ze kregen zelfs een huisje direct naast de molen, de sarrieshutten. Zoiets ging echter niet zonder slag of stoot en decennialang was er sprake van veel verzet en tegenwerking, zowel van de bevolking als van de molenaar.
Conflicten tussen de chercher en de molenaar kwamen ook regelmatig voor, want de één keek de ander dagelijks op de vingers. Het gevolg was dan ook dat er vaak ruzies ontstonden, die soms zo hoog opliepen dat ze door de provinciale advocaat moesten worden behandeld. Soms echter konden de chercher en de molenaar het zo goed met elkaar vinden, dat dit in enkele gevallen leidde tot het gezamenlijk plegen van fraude. Vaak kwam dit door verraad toch weer aan het licht en de straffen waren dan niet mals.
Ook bij de korenmolen in Noordhorn heeft vanaf 1630 een sarrieshut gestaan, van waaruit de sarries zijn toezicht en controle verrichtte op alles wat er zich in en rond de molen afspeelde.
Van verschillende sarries is de naam nog bekend, want ze moesten voor het aanvaarden van hun ambt een eed afleggen en dat werd schriftelijk vastgelegd.
Tijdens de Franse tijd (1795-1813) veranderde er af en toe iets in de toepassing van de belasting op het gemaal en ook daarna was deze belasting gedurende korte tijd afgeschaft, om vervolgens met nog meer regels en verplichtingen opnieuw te worden ingevoerd. Uiteindelijk werd de belasting op het gemaal in 1855 definitief afgeschaft.
Over deze boeiende periode, waarin de korenmolens een melkkoe voor de overheid vormden en die ruim 260 jaren heeft geduurd, heeft Bob Poppen, zelf vrijwillig molenaar op de molen ‘De Liefde’ te Uithuizen, veel onderzoek verricht en er een boek over geschreven.
In de lezing die hij over dit onderwerp op woensdagavond 28 april met PowerPoint-ondersteuning zal verzorgen, schenkt hij ook aandacht aan de situatie rond de korenmolen te Noordhorn. Als inleiding begint hij met een reis door de tijd, waarin de geschiedenis van de molens in vogelvlucht zal worden belicht. De lezing zal ca. twee keer een half uur duren, onderbroken door een pauze.

Ook bij de molen in Noordhorn stond vroeger een sarrieshut en moest er belasting worden betaald

©foto’s: jan blaauw, 2009