Dirk Vos is geboren in Nietap, zijn vader werkte bij de PTT. Dat hield onder meer in dat er vaak werd verhuisd, 8 keer. Via Zuidhorn kwam Dirk uiteindelijk in Noordhorn terecht, waar hij faam opbouwde achter de breimachines van Paluno. Na het faillissement in 1982, volgden er conciërgejaren in Stad. De toneelactiviteiten in Noordhorn vormden een uitstekend tegenwicht. Nu is Dirk gepensioneerd en zette hij een punt achter bijna 30 jaar acteerwerk bij het Noordhorner volkstoneel. Het verhaal van een standvastige Noordwijkwegbewoner:

Dirk Vos: Bakker, breier, concierge....

Als Dirk in 1943 wordt geboren, in Nietap, werkt pa Vos bij de PTT, trouw tot het eind. Het betekent regelmatig verhuizen. De werknemer wikt, maar werkgever PTT beschikt, dus: Stadskanaal, Groningen, Aduard, Nietap en in december 1958 Zuidhorn. Daar komt de nieuwe centrale (aan de Brilweg), niét in Leek. Het gezin Vos belandt in ‘het postdorp’, aan de Van der Halstraat. Dirk blijkt op de Chr.ULO ín Marum geen ‘presteerder’, zit nog even op de Chr. ULO aan De Gast in Zuidhorn, blijft zitten en gaat dan aan het werk. Op proef bij “Kahrels koffie, thee en cacao” aan de Haddingerstraat, enkele weken maar. Dan staat bakker Jan Bol op de stoep: “Doe noar Stad? Moandag bie mie begunnen, 20 gulden ien e week!” En zo gebeurde. Vier jaar lang is Dirk bakkersknecht, binnen én buiten. In juni 1962 wordt hij onder de wapenen geroepen, tot het najaar van 1963. Dan zwaait hij af, gaat naar huis en krijgt onderweg te horen: “Moak dast thuus komst, t is dik oorlog! Ze hebben Kennedy vermoord!” Bij Bakker Bol is geen plek meer voor hem, Dirk gaat aan de slag bij ‘Knols Koek’ aan het Hoendiep in Groningen. Dat wordt geen gelukkig jaar, er heerst een vijandige sfeer. De eigenaar is synodaal, Dirk vrijgemaakt, het botert niet tussen die twee. Dirk krijgt vervelende dingen naar zijn hoofd (“Doe hest n nummer op e rug…”, verwijzend naar het artikel 31). Dirk denkt op een zeker moment “Stik mor in dien banket”, einde verhaal “Knols Koek”… Hij is een half jaar bij huis, helpt bode Jan de Jong en komt in 1965 na een korte sollicitatie bij Paluno, de tricotagefabriek van Palstra en Lunter in de oude school aan de Langestraat. (De latere kantoorboekhandelaar Van der Lee uit Zuidhorn was ook Palunowerknemer). “Ik zag voor het eerst breimachines!” Dirk blijft Paluno trouw, 17½ jaar lang, tot het faillissement in 1982. Hij leert er zijn vrouw kennen, Marga Vennema. In 1968 trouwen ze, wonen enige tijd in bij Dirk zijn ouders, betrekken in 1970 de nieuwe woning aan de Noordwijkweg, nummer 21. Bij ‘Paluno’ is het aanpakken geblazen,  regelmatig langere werkweken dan normaal. “Machine kapot? Die moést weer klaar, dan maar overwerken.” Paluno staat voor gebreide producten als jurken, vooral truien, ook ‘hotpances’… De machinaal gebreide delen worden door de vrouwelijke werknemers in elkaar gezet. Patronen worden met krijt afgetekend en geknipt, handwerk eerst, later gebeurt het machinaal. Aanvankelijk speelt het fabricageproces zich helemaal af in het oude schoolgebouw. Dan volgt er een overname, komen er babybreispullen bij. De breimachines, 14 in totaal, komen in een nieuwe loods. Bij de machines is ook een oudje, bijnaam: “Opa”. (“Woar hest dat op moakt? Op opa…”) Met beide directeuren kan Dirk door één deur. Met Lunter is de relatie ‘losser’ , met Palstra botst het wel eens, nooit blijvend. Lunter is de man van de humor. Komt er eens een handelsreiziger die Lunter vraagt of hij de baas even kan spreken. “Ik zal hem even voor u roepen”, zegt Lunter, gaat de trap op, komt vervolgens terug, zegt: “Hier is ie al, wat kan hij voor u doen?” Op hoogtijdagen moét er wel eens op zondag worden gewerkt om tijdig te kunnen leveren. Dan gaat breier Dirk zo achter het kerkorgel vandaan naar het werk, kwestie van overmacht. (Opmerking van de katholiek Palstra: “Dirk, als je nou even een krant boven je hoofd houdt? Dan zien ze je daarboven niet…”)

"Dirk, als je nou even een krant boven je hoofd houdt....."

De teloorgang van deze goed draaiende tricotagefabriek vindt zijn oorsprong in Italië, waar de eigen fabrieken sterk worden gesubsidieerd. Daar is ‘Paluno’ uiteindelijk niet tegen opgewassen. Dirk Vos zit een half jaar thuis, hij wil ‘zijn eigen huis niet opeten’. Hij reageert op een advertentie en wordt conciërge bij het Gereformeerd Beroepsonderwijs in Groningen, aan de Veldspaatstraat, later aan het Vondelpad. Officieel is hij “schoolbediende’, dan kan zijn baan wél worden bekostigd… Terugkijkend vertelt Dirk dat dit niet de mooiste baan van zijn leven is geweest. Hij krijgt te maken met minder gemotiveerde leerlingen in een moeilijke leeftijdsfase. Hij heeft vaak het gevoel er alleen voor te staan, de schoolleiding kijkt al te vaak de andere kant op. De laatste vijf jaar van zijn dienstverband is hij conciërge af, hij gaat de post en het kopieerwerk doen, krijgt een eigen kamertje. Soms begint hij al om half zeven, kan om 3 uur ’s middags naar huis. Die laatste jaren werkt hij met plezier, tot de VUT in september 2004.
Noordhorn kent Dirk nauwelijks voor hij er zelf komt werken en wonen. In zijn Bakker-Boltijd moet hij wel eens iets naar Noordhorn brengen. “Noordhörn??? Woar ligt dat dan wel…?” Andere dan beroepsactiviteiten? Dirk is jarenlang organist geweest bij de Gereformeerde kerk (Vrijgemaakt), net als Jan Willem Burgler en Greet Koopman. Thuis leert hij als 9-jarige harmonium spelen, uiteindelijk is hij 33 jaar organist geweest, tot halverwege de jaren negentig. Nu is Dirk voor dezelfde kerk actief als het om kopieerwerk gaat: het kerkblad uitdraaien, lithurgieën maken voor begrafenissen. Het Noordhorner toneelleven stapt Dirk binnen in 1980, geïntroduceerd door de ervaren Jaap Schutter. Ervaring heeft Dirk allerminst. “Toneelspeulen? Ik schoamde mie doarveur..” In de familie is er ook nauwelijks toneelactiviteit, alleen “oom Jan, voordragend, met een kleedje op zijn hoofd…” Dirk groeit binnen de kortste keren uit tot een “geroemd acteur”, hij houdt het bijna 30 jaar vol. Hij erkent: “Die volle zaal met meelevende mensen, dát zal ik nog wel eens missen!” (JB)

Eerder in beknopte vorm gepubliceerd in “Noordhorn Nu”, maart 2010, 7e jaargang nummer 3. (“Noordhorn Nu” is het maandelijks orgaan van de Vereniging Dorpsbelangen en de Handelsvereniging ‘Fortuna’ Noordhorn).

©foto’s: jan blaauw, februari 2010